"FRANZ KAFKA - Dönüşüm Kitap İncelemesi"

 

Kafka iyi bir yazar olmasının yanında, aynı zamanda iyi bir gözlemcidir. Dönüşüm kitabı ütobik bir kitap olmakla beraber, bu kitapta da anlatmak istediği alt metinde eleştirel bir kavram ve özgürlük temasına vurguda bulunmuştur.

Kitapla ilgili önemli bir anektot ise: Kafka bu kitabında bir böcek resminin kullanılmamasını rica etmiştir. ( Neden bu çağrısı dikkate alınmayıp, kitap kapaklarında hala böcek resimlerinin kullanıldığını anlamlandırmak zor olsa da, insanların ve yayınevlerinin böcek resminin daha dikkat çekici bir unsur olarak yer alacağını düşünüp ticari bir fonksiyonda düşündüğünü aklıma getirmek bile istemiyorum!! )

Kafka’nın en önemli eserlerinden biri olan Dönüşüm kitabının konusu dilden dile dolaşır. Bir sabah odasında uyanan Gregor kendini yataktan doğrulup işe gitmeye çalışan kocaman bir böcek olarak bulur. Gayet ilgi çekici bir giriş ama kitap bu kadarla kalmıyor. Kesinlikle okunması gereken, içinde bulunduğumuz toplumu, aile yapımızı ve aslında en başta kendimizi sorguya çektiren bir kitap. Dönüşüm 3 kısımdan oluşuyor ve özellikle Can Yayınlarının basımını okumanızı tavsiye ederim ki o baskının sonunda bir de son söz kısmı ve Kafka’nın yazdığı mektuplar yer almakta. Bu kısım kitaba son noktayı koyuyor. Kitabın ilk bölümünü okuduğunuzda aklınızda Kafka’ya, Gregor’a ve dahi ailesine sormak istediğiniz binlerce soru birikiyor. Mesela Gregor’un o sabah uyandığında dönüşüm yaşayıp bir böcek olmasına şaşırmayıp işe gitme telaşesine girişmesinde ben bir okuyucu olarak Gregor’u kollarından tutup sarsmak istedim. Hey kendine gel, hangi işten bahsediyorsun? Aynanın karşısına geçip kendine bir baksana önce demek istedim. Sonra Kafka’nın neden başka bir hayvan değilde bir böceği bu dönüşüme layık gördüğünü düşündüm. Bu durumu hiç tereddütsüz kabul eden bir tek Gregor değil tabiki, ailesininde bu durumu kabullenmesi, ona uygun yemekler vermesi, evde gördükleri bu böceğin Gregor olduğuna inanmaları ve dahi Gregor’un patronu. Herkes çıldırmış olmalı dedim içimden.

Kitabın belkide ana teması olan çıkarcı ilişkileri Samsa ailesi üzerinden harika bir şekilde eleştiren Kafka, yeri geldiğinde musluğun suyunun kesilmesiyle insanların size ne derece katlanabileceğini çok uzağa gitmeden aile içinden kısa öykü olarak gözler önüne sermiş. Düşünsenize, hiç sevmediğiniz bir işi yapıyorsunuz ama bunu aşkla şevkle yapıyorsunuz. Tek motivasyonunuz ailenize ait ve sizin üzerinize yıkılmış olan bir borcu ödemeye çalışmak. El üstünde tutuluyorsunuz, kimse karışmıyor size fakat bir süre sonra bu fedakarlığınız ”zaten yapmak zorunda” olarak algılanmaya başlıyor. Peki bir gün bu borcu ödemeye, ailenize bakmaya mecaliniz kalmazsa? Tam da burada Freud’a kulak vermemek elde değil.

Sigmund Freud der ki: İnsanlar sizi eskisi gibi kullanamadıklarında, değiştiğinizi söylerler… İşte bu değişim ile Gregor’un dönüşümünü bir teraziye koyup tartmak gerek. Bu kadar fedakarlık sorgulanır cinsten sanırım. Hani babalar evet bazen sert olur, karşı çıkamazsınız, yeri gelir anneden de yakın olursunuz, annelerde ekstra bir merhamet olur, kız kardeş candır derler. Bu uzun öyküde tüm bildiğiniz aile kavramlarına yenilerini ekleyeceksiniz.

Dönüşümün bizde sorgulattığı bir diğer konu ise yabancılaşma. Eğer bir gün olduğunuzdan daha farklı biri olarak toplumda var oluşunuzu sürdürmeye başlarsanız belkide sizi ilk dışlayacak olan aileniz veya en yakınım dedikleriniz olacaktır. Bu konuya bir de başka bir taraftan bakacak olursak, her şeye ‘evet’ denilen bir toplulukta siz ‘hayır’ derseniz tüm gözler üzerinize çevrilecek, isyankar sayılacak ve dahi oradan dışlanacaksınız. Ve sonrası kaçınılmaz dönüşüm.

Aslında üzerine konuşulacak çok şey var ama hiç okumayanlar için daha fazla ip ucu verip kitabın keyfini ve sürprizlerini kaçırmak istemiyorum. Sizlerle şimdi kitapta anlatıldığı kadarıyla Gregor Samsa’nın karakter analizini yapıp Kafka’nın gerçek hayatı ile karşılaştırmalar yapmak istiyorum. Dönüşüm’de Kafka, Gregor karakterine hayat verirken tercihini Gregor’u inatçı, işini sakinlikle yapan, sükunet sahibi, acele karar vermeyen, işkolik, asla kendisine acınmasını istemeyen, minnet duymayan bir karakter olarak yansıtmaktan yana kullanmış. Baba karakteriyle arasında bir uçurum olan Gregor, evin ve aslında babanın tüm yükünü sırtlanmış durumda. Şimdi gelin birde Kafka’nın gerçek hayatından kesitlere bakalım. Erkek kardeşleri küçük yaşta ölen Kafka’nın babası tüm yükü ona yükler ve bu yük Kafka’ya çok ağır gelmiştir. Ve yine utangaç ve inatçı bir çocuk olan Kafka’ya babasının aşırı özgüvenli oluşu ve bu konuda Oğluna baskı yapması Kafka’da ters tepmiş, çocuk ruhunda ezilmelere yol açmıştır. Yine bu baba-oğul ilişkisinde Kafka’nın daha çocukken babasının karşısında konuşması yasaklanmış ve sürekli itiraz yok denilerek susturulmuştur. Dolayısıyla savunmasız bir Kafka yetişmiştir.

Tüm bu gerçek hayat izlerini Dönüşüm kitabına da karakterler aracılığıyla yansıtmış yazar Kafka.

Özetle;

Dönüşüm bana en çok insanın yalnızlığını, yabancılaşmasını, kendini ifade edememesini ve zamanla nasıl bir çok şeyin yozlaşmaya başladığını anlattı.

Herkesin okumasa da mutlaka duyduğu gibi, "Gregor Samsa", bir sabah uyandığında kendini bir böceğe dönüşmüş olarak bulur. Bu durum, onun hayatını tamamen değiştirir ve ailesiyle arasındaki ilişkiyi derinlemesine koparır.

Aslında

Franz Kafka, gerçeküstü bir dünya ile beraber bir tür rüya dünyası sunar. Tekniğiyle sade ve nesnel bir dil kullanarak, gerçekliği yansıtmaktan çok her zaman yaptığı gibi onu yorumlamaya bırakır. Gregor'un ailesinin de ona karşı duyduğu çekinceler ve reddetme, insanın en temel duyguları olan sevgi ve bağlılıkla çelişir.

Dönüşüm, aynı zamanda bir toplum eleştirisi de içermektedir. Roman, Gregor'un dönüşümü sonrasında nasıl dışlandığı ve toplumun onunla nasıl bir bağ kurmaktan kaçındığına dair derin bir eleştiri sunar. Bu eleştiri,

Franz Kafka'nın kendi zamanındaki toplumsal yapıya ve insanların yabancılaşmasına dair kaygılarını yansıtır.

Eğer bu kitabı tek bir cümle ile anlatmak isteseydim sanırım;

"Dönüşüm", insanın kendisini anlama çabasını, gerçeküstü ve sıra dışı bir hikayeyle anlatarak okuyucuyu derin düşüncelere sürükleyen bir başyapıttır. Derdim.